یادداشت/ لیلی تقربی

ضمانت اجراهای استفاده از بمب‌های فسفری نسبت به غیرنظامیان از دیدگاه اسناد بین‌المللی

گروه باشگاه پژوهشگران جوان-لیلی تقربی فعال حقوق بشر و پژوهشگر حقوق بین‌الملل؛ بمب‌های فسفری به دلیل توانایی ایجاد آتش‌سوزی گسترده و آثار مخرب بر سلامت انسان، یکی از ابزارهای جنگی بحث‌برانگیز در جنگ‌های معاصر هستند. استفاده از این بمب‌ها در مناطق غیرنظامی موجب نگرانی‌های جدی انسانی و حقوق بشری شده است. اسناد بین‌المللی متعددی به منظور تنظیم و محدود کردن استفاده از سلاح‌های شیمیایی و آتش‌زا تدوین شده‌اند.در این نوشتار به ضمانت اجراهایی که در این اسناد نسبت به استفاده از بمب‌های فسفری علیه افراد غیرنظامی وجود دارد، پرداخته شده است.

اسناد بین‌المللی مرتبط

یکی از مهم‌ترین اسناد بین‌المللی در زمینه تنظیم استفاده از سلاح‌های شیمیایی، کنوانسیون سلاح‌های شیمیایی (CWC) است. این کنوانسیون استفاده از تمامی سلاح‌های شیمیایی، از جمله بمب‌های فسفری، را در جنگ ممنوع کرده و کشورها را ملزم به تخریب ذخایر موجود می‌کند. علاوه بر این، کنوانسیون ژنو و پروتکل‌های الحاقی آن نیز به طور خاص به حفاظت از افراد غیرنظامی در برابر آثار مخرب جنگ پرداخته‌اند.

کنوانسیون سلاح‌های متعارف (CCW)

نیز به طور مستقیم به موضوع بمب‌های فسفری نمی‌پردازد، اما پروتکل سوم این کنوانسیون به استفاده از سلاح‌های آتش‌زا پرداخته و استفاده از آنها را در مناطق غیرنظامی ممنوع می‌کند. این پروتکل تأکید می‌کند که حملات با استفاده از سلاح‌های آتش‌زا نباید به غیرنظامیان آسیب برساند یا خسارات بی‌رویه به اموال غیرنظامیان وارد کند.

ضمانت اجراهای موجود

در صورت نقض مقررات بین‌المللی مربوط به استفاده از بمب‌های فسفری، چندین ضمانت اجرا قابل اعمال است:

مجازات‌های کیفری بین‌المللی: دادگاه‌های بین‌المللی مانند دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) می‌توانند افرادی که مرتکب جنایات جنگی شده‌اند را تحت تعقیب قرار دهند. استفاده از سلاح‌های ممنوعه علیه افراد غیرنظامی می‌تواند به عنوان جنایت جنگی محسوب شود.

تحریم‌های اقتصادی و سیاسی: جامعه بین‌المللی می‌تواند از طریق سازمان ملل و سایر نهادهای بین‌المللی، تحریم‌های اقتصادی و سیاسی علیه کشورهای متخلف اعمال کند. این تحریم‌ها می‌توانند شامل ممنوعیت تجارت تسلیحات، محدودیت‌های مالی و اقتصادی و محدودیت‌های دیپلماتیک باشند.

مداخله بشردوستانه: در مواردی که استفاده از بمب‌های فسفری موجب بروز بحران‌های انسانی گسترده شود، جامعه بین‌المللی می‌تواند از طریق سازمان ملل و نهادهای بشردوستانه، اقدام به مداخله بشردوستانه کند. این مداخله‌ها می‌توانند شامل ارسال کمک‌های انسانی، ایجاد مناطق امن و اعمال فشار دیپلماتیک باشند.

نتیجه‌گیری

استفاده از بمب‌های فسفری علیه افراد غیرنظامی نه تنها نقض قوانین و مقررات بین‌المللی است، بلکه یک چالش جدی برای جامعه بشری و حقوق بشری محسوب می‌شود. اسناد بین‌المللی مختلف تلاش کرده‌اند تا از طریق تدوین مقررات و ضمانت اجراهای مختلف، استفاده از این سلاح‌ها را محدود و متخلفان را مجازات کنند. با این حال، اجرای موثر این ضمانت اجراها نیازمند همکاری بین‌المللی و اراده سیاسی قوی است تا بتوان از بروز فجایع انسانی ناشی از استفاده از سلاح‌های ممنوعه جلوگیری کرد.