یادداشت/ محمدمهدی موحد

حل و فصل اختلافات دولت و سرمایه گذار

گروه باشگاه وکلای جوان– محمدمهدی موحد وکیل دادگستری؛ حفاظت از سرمایه گذاری خارجی و سرمایه ی سرمایه گذاران باعث توسعه اقتصاد یک کشور می شود، این موضوع مخصوصا برای کشور های نه چندان پیشرفته از اهمیت به سزایی برخوردار است؛ از این جهت بین کشور ها معاهدات دو جانبه ای تنظیم می شود که طی آن هر دو کشور متعهد می شوند دعاوی مطروحه در زمینه سرمایه گذاری خارجی و اختلافات سرمایه گذار با دولت مقصد از طریق یک دیوان داوری بین المللی مستقل مثل مرکز بین المللی حل و فصل اختلافات سرمایه گذاری رسیدگی شود.

اثر بازدارنده طرح شدن این دعاوی: صرف شروع این دعاوی باعث جلوگیری و کاهش سرمایه گذاری از کشور مبدا خواهان به کشور خوانده می شود. چراکه تجار و سرمایه گذاران کشور مبدا به تصور آنکه حقشان در کشور مقصد زایل می شود دست از سرمایه گذاری جدید می کشند.

در بحث سرمایه گذاری خارجی گاها دولت ها به بهانه های مختلف از اموال سرمایه گذاران نسبت به ایشان سلب مالکیت می کنند و به نوعی این اموال را توقیف میکنند و یا استفاده از آن را متعسر میکنند.
سلب مالکیت هم مستقیم رخ می دهد هم غیر مستقیم، در سلب مالکیت مستقیم دولت اموال سرمایه گذار را توقیف می کند اما در سلب مالکیت غیر مستقیم دولت با مداخله های خود در استفاده، بهره برداری و بهره وری مالک خلل ایجاد می کند.

نکته ی حائز اهمیت آن است که تاثیر سلب مالکیت غیر مستقیم روی میزان سرمایه گذاری های جدید از سلب مالکیت مستقیم بیشتر است چراکه تجار در ذهن خود سلب مالکیت مستقیم را به نوعی توجیه می کنند و حق را به دولت می دهند در صورتی که در سلب مالکیت غیر مستقیم اینطور نیست؛ باید در نظر گرفت اگر هر دو سلب مالکیت باهم رخ دهند قطعا بیشترین تاثیر را دارند.

تصمیماتی که در ISDS گرفته می شود دو اثر عمده دارد:

۱. اثر اثباتی: پرونده هایی که به نفع سرمایه گذار تمام می شود باعث کاهش سرمایه گذاری در آن کشورمیشود و موید رفتار مصادره ای دولت می باشد.
۲. اثر تبرئه کننده: پرونده هایی که به نفع دولت تمام می شود باعث تبرئه ی دولت در چشم سرمایه گذاران شده و افزایش سرمایه گذاری را در پی خواهد داشت

اهمیت ISDS
1. به چالش کشیدن مصادره های باالقوه دولت
۲. کم بودن یا زیاد بودن این دعاوی در واقع سیگنالی است به سرمایه گذران
۳. ابزاری است برای کنترل دولت ها ولو در قرارداد های بلند مدت که بیشتر ترغیب میشوند از سرمایه گذار سلب مالکیت کنند

نکته ی آخر آنکه اطلاعات دعاوی ISDS می تواند کمک بزرگی به سرمایه گذاران و شرکت ها در زمینه چیدن استراتژی سرمایه گذاری بکند و همین موضوع نیز عامل جلوگیری کشور ها از نقض تعهد می شود.