مقاله/ امیرحسین ایرانپور

کاربرد هوش مصنوعی در تسریع و افزایش دقت عملیات اجرای احکام همراه با مطالعه تطبیقی کشورهای پیشرو

به گزاش دادبان عدالت، امیرحسین ایرانپور وکیل دادگستری در مقاله‌ای با عنوان «کاربرد هوش مصنوعی در تسریع و افزایش دقت عملیات اجرای احکام همراه با مطالعه تطبیقی کشورهای پیشرو» آورده است:

چکیده
در این پژوهش در تلاش هستیم تا با معرفی اجمالی هوش مصنوعی و تحلیل مختصر مزایا و معایب آن امکان استفاده از این ابزار نوظهور را در نظام قضایی جمهوری اسلامی ایران مشخصاً در قسمت اجرای احکام به منظور تسریع و افزایش دقت عملیات اجرای حکم بررسی نماییم. در این مسیر بررسی اقدامات کشورهای پیشرو در عرصه هوشمندسازی دادگستری و بهره‌گیری از تجربیات آنها مورد نظر می‌باشد.
کلمات کلیدی
هوش مصنوعی _ اجرای احکام _ دادگستری هوشمند _ اطاله دادرسی

مقدمه در حال حاضر یکی از چالش‌های مهم نظام حقوقی و ساختار دادگستری ایران، انباشت پرونده‌ها در پشت دیوار بلند اجرای احکام است در واقع حجم بالای ورودی پرونده‌ها به دستگاه قضایی ، اطاله دادرسی و فرایند پرچالش اجرای احکام به خنجرهایی بدل شده‌اند که بر پیکره دستگاه قضا نشسته و زمینه استهلاک و فرسودگی سیستم و منابع انسانی و از همه مهمتر بی اعتمادی اقشار جامعه نسبت به نظام دادرسی کشور را فراهم کرده است. هرچند که در سال‌های گذشته اقدامات مهم و چشمگیری در جهت هوشمندسازی دادخواهی و دادرسی صورت گرفته است اما در نظام اجرای احکام کشور همچنان خلع وجود یک بازوی هوشمند که در خدمت دادرس و دادورز اجرای احکام باشد تا امر اجرای حکم را تسهیل نماید به شدت احساس می‌شود.
امروزه اجرای حکم به مراتب چالش برانگیزتر و سخت‌تر از استیفای حق در محاکم شده است.
چه پرونده‌های بسیاری که سال‌هاست در مرحله جرا مانده‌اند و صاحبان حق و ذینفعان آن‌ها همچنان منتظرند تا حقوق حقه خود را استیفا نمایند و شهروندان بسیار دیگری نیز هستند که از ترس همین انتظار و بلاتکلیفی قید حق خود را زده و از تظلم خواهی به دستگاه قضا اجتناب می‌ورزند.

لذا با عنایت به موارد گفته شده و در راستای ارائه راه حل برای این چالش مهم، در بخش نخست به تعریف هوش مصنوعی مزایا ، معایب و تاریخچه جزئی آن ، در بخش دوم به بررسی تجارب قضایی کشورهای پیشرو در عرصه تکنولوژی و در بخش سوم به بررسی راهکارهای مختلف به منظور برون رفت از چالش‌های پیش روی اجرای احکام می‌پردازیم.
بخش نخست
پیشینه و تعریف هوش مصنوعی؛
از ساز و کار هوش مصنوعی به عنوان توانایی یک سیستم برای پردازش صحیح داده‌های خارجی، یادگیری از همان داده‌ها، استفاده از آن دانش از طریق سازگاری و انعطاف و وظایف خاص تعریف نموده‌اند.
ایده موجودات مصنوعی و خودآگاه در اساطیر و افسانه‌های تمدن‌های مختلف نظیر گولم در فرهنگ یهودی یا هفائستوس در اسطوره شناسی یونان دیده میشود.
آلن تورینگ در سال ۱۹۵۰ با ارائه مقاله ماشین آلات محاسباتی و هوش و معرفی تست تورینگ پایه‌های نظری هوش مصنوعی را بنا نهاد و این سوال اساسی را مطرح کرد آیا ماشین‌ها می‌توانند فکر کنند؟
هوش مصنوعی در دهه ۱۹۵۰ میلادی به عنوان یک رشته دانشگاهی تاسیس شد اما بیش از نیم قرن شاخه علمی

ناشناخته‌ای با علاقه عملی محدود باقی ماند.
هوش مصنوعی با توجه به پردازش تحلیلی که از خود ارائه می‌دهد را می‌توان به هوش مصنوعی تحلیلی یعنی الهام گرفته از انسان و هوش مصنوعی انسانی طبقه بندی کرد. هدف رشته هوش مصنوعی تولید ظرفیت‌های شناختی انسان توسط ماشین می‌باشد. هوش مصنوعی مجموعه‌ای از تئوری‌ها و تکنیک‌هایی است که به منظور تولید ماشین‌هایی با قابلیت شبیه سازی هوش انسانی پیاده‌سازی و اجرا می‌گردد.
رج تمدن حقوقی دوره۶ شماره ۱۸ زمستان ۱۴۰۲ ویژه نامه هوش مصنوعی

وقتی که از AI یا همان هوش مصنوعی بخواهیم خودش را به صورت کوتاه معرفی نماید احتمالاً خود را بدین صورت معرفی می‌کند؛ شاخه‌ای از علوم کامپیوتر که به ساخت ماشین‌ها و سیستم‌هایی می‌پردازد که می‌توانند کارهایی را انجام دهند که معمولاً به هوش انسانی نیاز دارند. مانند یادگیری حل مسئله درک زبان و تشخیص الگو
هوش مصنوعی پدیده کاملاً مخرب نبوده و مزایای فراوانی برای تفکر بشری دارد اما در صورت عدم مدیریت صحیح و بی‌توجهی به پیامدهای احتمالی، آسیب‌های جدی نیز خواهد داشت.

از جمله؛
۱. احتمال آسیب به توانایی های ذهنی بشر (حافظه، منطق استدلال، تحلیل و…)
۲. امکان تضعیف سطح تفکر و دانش واقعی انسان (هوش مصنوعی ابزاری بسیار مفید در خدمت علم می‌باشد اما در برخی موارد بعضی از اشخاص از آن برای ضد علم بهره می‌برند و سطح تقلب در تولید علم فزایش می‌یابد.) پرانتز بسته
۳. تسلط احتمالی ماشین بر سیاستگذاری‌های کلان علمی و هدایت نادرست دانش و تفکر انسانی
این فناوری به قابلیت ماشین‌ها برای انجام کارهایی که به طور معمول نیاز به هوش بشری دارند اشاره دارد. مانند یادگیری، ادراک، استدلال و تصمیم گیری. در واقع هوش مصنوعی مجموعه‌ای از فناوری‌ها و روش‌ها است که به کامپیوترها اجازه می‌دهد تا با استفاده از الگوریتم‌ها و مدل‌های ریاضی آگاهی، تفکر، یادگیری و تصمیم گیری کند. هوش مصنوعی در بسیاری از صنایع راهگشا و مورد استفاده راهبردی قرار میگیرد. از جمله؛
۱. فناوری اطلاعات و ارتباطات حوزه‌هایی همچون تحلیل داده‌ها، بهینه‌سازی شبکه‌ها، تجزیه و تحلیل سیستم‌های پیچیده، تشخیص الگو و پردازش زبان

۲. پزشکی و بهداشت نظیر تحلیل داده‌های بیمارستانی، تشخیص بیماری‌ها، تحلیل تصاویر پزشکی و توسعه داروهای جدید
۳. صنایع تولیدی به منظور بهینه سازی فرایندهای تولید، پیش بینی خطاها، کاهش هزینه‌ها، کنترل کیفیت و افزایش تولید
از دیگر کاربردهای هوش مصنوعی می‌توان به تشخیص الگو، پردازش زبان طبیعی، تحلیل داده‌ها، پردازش صدا و تصویر، رباتیک، مدیریت منابع و بهینه‌سازی فرایند تولید و خدمات اشاره کرد.
رج archiveofSID.ir فصلنامه پژوهش‌های نوین در شهر هوشمند دوره ۱ شماره ۴ تابستان ۱۴۰۲ ۸۵ تا ۹۵ مرجان ویسی
بخش دوم؛
بررسی تجارب کشورهای پیشرو در زمینه هوشمندسازی نظام قضایی
قسمت اول
ایالات متحده آمریکا (نوآوری یا احتیاط)
در ایالات متحده دادگاه‌ها به طور فزاینده‌ای از ابزارهای هوش مصنوعی برای مدیریت بهتر پرونده‌ها و افزایش سرعت کارها استفاده می‌کنند. مثلاً هوش مصنوعی به قضات کمک می‌کند تا پرونده‌ها را دسته‌بندی کنند و اسناد

حقوقی را خلاصه کنند. برای نمونه در مارس ۲۰۲۴ دیوان عالی ایالت آریزونا از دو آواتار هوش مصنوعی برای ارائه خلاصه احکام حقوقی استفاده کرده است با این حال نظرات مخالف نیز در میان حقوقدانان آمریکایی در خصوص به کارگیری هوش مصنوعی وجود دارد به طوری که رییس دیوان عالی ایالات متحده جان رابرتز در مصاحبه‌ای گفته است که هوش مصنوعی هرگز جای قضات انسانی را نخواهد گرفت اما می‌تواند به جامعه حقوقی کمک زیادی کند.
تابناک کدخبر ۱۲۸۰۸۵۸
یا در نمونه‌ای دیگر دادگاه تجدید نظر حوزه کلمبیا به مرکزیت شهر واشنگتن دی سی با صدور رای دادنامه صادره از دادگاه بدوی مبنی بر عدم امکان اعطای حق مولف به هوش مصنوعی را تایید نمود.
ماجرا از این قرار است که استیون تالر دانشمند علوم رایانه سامانه‌ای مبتنی بر هوش مصنوعی توسعه داد و این ماشین خلاقیت یک اثر هنری بصری با نام ورود اخیر به بهشت را خلق نمود. در این پرونده استیون تالر پدیدآورندگی اثر هنری را به عملکرد یک نرم‌افزار نسبت داده است. این سیستم اثری تصویری خلق کرد که دکتر تالر آن را ورود اخیر به بهشت نامیده است وی درخواست ثبت کپی رایت این اثر را به دفتر کپی رایت ایالات متحده

ارائه نمود و در فرم درخواست ماشین خلاقیت ( نام اختراع) را به عنوان تنها پدیدآورنده اثر معرفی کرد و خود را صرفا مالک اثر دانست. دفتر کپی رایت درخواست دکتر تالر را به استناد قاعده قدیمی خود مبنی بر لزوم وجود پدیدآورنده انسانی رد کرد. این سیاست مقرر می‌دارد که برای ثبت کپی رایت، اثر باید در درجه نخست توسط یک انسان خلق شده باشد. دکتر تالر از دادگاه منطقه‌ای فدرال درخواست بازنگری تصمیم دفتر را نمود اما دادگاه بدوی رای دفتر کپی رایت را تایید کرد. دادگاه تجدید نظر در رای خود تصریح نمود که هوش مصنوعی ماشین خلاقیت نمی‌تواند به عنوان پدیدآورنده یک اثر مشمول کپی رایت شناخته شود و تمام آثار واجد شرایط باید توسط یک انسان پدید آمده باشد.
رج harfagency.com ترجمه رای تجدیدنظر ش پ ۲۳_۵۲۳۳
شماره سند ۲۱۰۶۲۲۹ ۱۸مارس ۲۰۲۵
همچنین در یک پرونده دیگر در دادگاه تجدید نظر نیویورک با موضوع اختلاف شغلی، جروم دیوالد آواتاری تولید شده با هوش مصنوعی را برای ارائه استدلال‌های حقوقیش از طریق ویدیو ارائه داد و تنها چند ثانیه پس از آن قاضی سانی مانزانت دنلیز دستور توقف آن را داد و در ادامه افزود از این که گمراه شدم اصلاً خوشم نیامد.

همچنین کمیسیون تجارت فدرال آمریکا (FTC) قداماتی را علیه شرکت‌هایی آغاز کرده که متهم به فریب مصرف کنندگان از طریق ابزارهای هوش مصنوعی بوده‌اند از جمله شرکتی که وکیل مبتنی بر هوش مصنوعی ارائه می‌داد.
رج nabzarz.com مسیحا حیدریان ۱۸/۱/۰۴
قسمت دوم
آلمان (پیشگام در استفاده از هوش مصنوعی)
آلمان یکی از پیشروترین کشورها در استفاده از هوش مصنوعی در سیستم قضایی است. این کشور ابزارهایی مثل OLGA و Frauke را به کار گرفته تا پرونده‌های معوق را مدیریت کند و کارهای تکراری را خودکارسازی نماید مثلاً OLGA به قضات کمک می‌کند تا هزاران پرونده را سریعتر دسته‌بندی و پردازش کنند و زمان رسیدگی را تا نصف کاهش می‌دهد. frauke هم در نوشتن احکام مربوط به حقوق مسافران هوایی کمک می‌کند و روند کاری را بسیار تسریع می‌بخشد.
تابناک

قسمت سوم کانادا ( پیشبینی مدت زمان رسیدگی به پرونده های مهاجرتی)
سازمان مهاجرت پناهندگان و شهروندی کانادا IRCC از یک ابزار تحلیلی مبتنی بر هوش مصنوعی به نام پیش بینی کننده زمانبندی پرونده (the chronological processing predictor) استفاده می‌کند.
این سیستم با تحلیل داده‌های تاریخی هزاران پرونده مهاجرتی مانند نوع درخواست کشور مبدا، تاریخ ارائه درخواست و پیچیدگی پرونده مدت زمان تقریبی رسیدگی به هر پرونده جدید را پیش بینی می‌کند. هدف از به کارگیری این سیستم افزایش شفافیت برای متقاضیان و وکلای آنان، کمک به مدیران سیستم برای تخصیص بهینه منابع و نیروی انسانی بر اساس حجم پیش بینی شده پرونده‌ها،
مدیریت انتظارات متقاضیان با ارائه یک برآورد زمانی واقع بینانه می‌باشد.
رج موسسه GOVLAB
GovLab (2019) the chronological processing predictor

قسمت چهارم
استونی( طرح قاضی هوش مصنوعی برای پرونده های کوچک)
استونی که به عنوان پیشرو در دولت دیجیتال شناخته می‌شود در سال ۲۰۱۹ دستورالعملی را برای توسعه یک قاضی هوش مصنوعی صادر کرد. هدف این است که از یک الگوریتم هوش مصنوعی برای رسیدگی خودکار به پرونده‌های حقوقی کوچک و شفاف مانند مطالبات مالی زیر ۷۰۰۰ یورو استفاده شود. این سیستم پس از بررسی مدارک و شواهد بارگذاری شده توسط طرفین رای اولیه صادر می‌کند. این رای قابل استیناف بوده و در مرحله تجدید نظر توسط قضات رسیدگی می‌شود. هدف از به کارگیری این سیستم تسریع فرایند دادرسی برای پرونده‌های ساده کاهش، بار اداری سیستم قضایی و زاد کردن وقت قضات برای رسیدگی به پرونده‌های پیچیده‌تر می‌باشد.
wired UK (2019), ” Estonia is planning to use AI to decide small claims court cases
Reuters(2019), “Estonia to use’ AI judges’ to help clear backlog of cases

قسمت پنجم
چین ( دادگاه‌های اینترنتی و سیستم قضایی هوشمند)
این کشور به طور گسترده‌ای در حال ادغام هوش مصنوعی در سیستم قضایی خود تحت عنوان دادگستری هوشمند است. این کشور دادگاه‌های اینترنتی را در شهرهایی مانند هانگژو، پکن و گوانگژو راه اندازی کرده است که به طور کامل برای رسیدگی به دعاوی مرتبط با دنیای دیجیتال مانند تجارت الکترونیک، نقض کپی رایت و… طراحی شده‌اند. کل فرایند از ثبت دادخواست تا برگزاری دادگاه و ابلاغ احکام به صورت آنلاین انجام می‌شود. برخی از ابزارهای هوشمند و مبتنی بر هوش مصنوعی که در چین به کارگیری شده‌اند عبارتند از؛
۱. سیستم xueliang (شهاب درخشان)
یک پایگاه داده متمرکز از احکام قضایی که به قضات کمک می‌کند تا با جستجو در پرونده‌های مشابه گذشته تصمیمات یکنواخت‌تری بگیرند.
۲. تشخیص چهره و تحلیل ویدیو برای نظارت بر جلسات دادگاه و شناسایی رفتارهای غیر عادی
۳. ربات‌های مشاوره حقوقی برای کمک به شهروندان در تهیه دادخواست
با این وجود ملاحظات و انتقادات صاحب نظران در جامعه چین در این خصوص قابل توجه است. منتقدان

چینی نگرانند که از این فناوری برای نظارت بیشتر بر شهروندان و ایجاد یک سیستم قضایی کاملاً تحت کنترل دولت استفاده شود.
China a justice observer. smart courts in china: A Game changer for the judiciary
The New York Times (2017). China’s Big Deal;
AI and Intelligent courts

بخش سوم؛
به کارگیری هوش مصنوعی در سازوکار اجرای احکام دادگستری ایران
هوش مصنوعی امکان انقلاب در صنایع، بهبود بهداشت، بهبود حمل و نقل، تحول در روش زندگی و کار را دارد که با پیشرفت در حوزه یادگیری، ماشین پردازش زبان طبیعی و بینایی کامپیوتری در حال تبدیل به فناوری بسیار پیشرفته‌ای شده است و قادر به انجام کارهایی است که پیش از این فکر می‌شد فقط به انسان وابسته است. خلاقیت به عنوان یک ویژگی منحصر به فرد انسانی شناخته می‌شود اما علاقه و بررسی پتانسیل هوش مصنوعی در خلق و ابداعات جدید رو به افزایش است. در حالی که هوش مصنوعی به طور سنتی با وظایفی همچون تحلیل داده‌ها و تصمیم گیری مرتبط بوده است،

محققان در حال بررسی امکان خلق ایده‌های اصلی و نوآورانه توسط آن هستند یکی از روش‌های به کارگیری هوش مصنوعی استفاده از مدل‌های سازنده است که از الگوریتم‌های سازنده ماشین برای تولید محتوای جدید استفاده می‌کند این مدل‌ها می‌توانند با آموزش روی مجموعه داده‌های بزرگی از نمونه‌های موجود و سپس استفاده از این دانش برای تولید محتوای جدید که در سبک و موضوع مشابهی است استفاده شوند و یک رویکرد دیگر یادگیری تقویتی است، در این روش یک عامل هوش مصنوعی برای انجام یک کار آموزش داده می‌شود و برای دستیابی به اهداف خاصی پاداش داده می‌شود. با استفاده از روش آزمون و خطا هوش مصنوعی می‌تواند راهکارها و حلول های جدید را کشف کند که ممکن است توسط سازندگان یش‌بینی نشده باشد. محتوای تولید شده توسط هوش مصنوعی ممکن است با هزینه کمتری نسبت به عملکرد خالقان انسانی تولید شود. می‌تواند منجر به صرفه‌جویی در هزینه برای کسب و کارها و مصرف کنندگان شود. خلاقیت هوش مصنوعی می‌تواند با اتوماسیون برخی از وظایف و آزادسازی زمان برای خالقان انسانی برای تمرکز بیشتر بر کارهای پیچیده و خلاقیت، به افزایش بهره‌وری منجر شود. ام از سوی دیگر رونق آن می‌تواند در برخی از صنایع منجر به جایگزینی

شغل شود. ممکن است درباره محتوای تولید شده توسط هوش مصنوعی مسائل مربوط به مالکیت و مالکیت فکری دچار تحول شود و نیاز به وضع قوانین جدید باشد.
همانطور که پیشتر گفته شد امروزه اجرای احکام به یکی از چالش‌های بزرگ نظام حقوقی کشور تبدیل شده است. عدم آگاهی مردم نسبت به مسائل حقوقی، عدم فرهنگ سازی مراجعه به وکیل و اخذ مشاوره حقوقی و در پی آن حجم بالای ورودی پرونده‌ها و دعاوی به سیستم قضایی کشور، کمبود نیروی انسانی به خصوص در بین قضات، مشکلات اقتصادی و همچنین نبود یک سامانه جامع اطلاعاتی و اداره دستگاه‌ها و سازمان‌ها به صورت جزیره‌ای، وجود قوانین کهنه و نبود قوانین به روز و متناسب با نیازها و اقتضائات فعلی جامعه و مشکلات عدیده دیگر باعث شده است مسیر اجرای احکام قضایی به خصوص در امور مدنی به هزارتویی پر مشقت مبدل شود به نحوی که برخی از پرونده‌ها سال‌هاست که در شعب اجرا خاک می‌خورد و صرفاً از ردیف بایگانی به روی میز دادرس در رفت و آمد می‌باشد. بدین ترتیب وجود یک ماشین هوشمند تحت فرمان دادرسان و دادورزان اجرای احکام برای سرعت بخشیدن به روند اجرای حکم و افزایش دقت و بهره‌وری بسیار محسوس است.
از قابلیت‌های این ماشین هوشمند میتوان به دسته‌بندی

پرونده‌ها و ارجاع تخصصی آنها به شعب اجرایی، دریافت گزارش روزانه، هفتگی، ماهانه، و سالانه نسبت به میزان اجرای آرا و دریافت آمار موفقیت و عدم موفقیت اجرای آرای محاکم اشاره کرد. همچنین می‌توان به ایجاد یک بانک اطلاعاتی هوشمند و بایگانی مجازی با فضای ذخیره سازی نامحدود، دسترسی به پرونده‌ها در سریع‌ترین زمان و با یک جستجوی ساده، اولویت‌بندی خودکار پرونده‌های اجرای احکام از طریق تحلیل نوع حکم، میزان مبلغ، وضعیت اجتماعی محکوم له و غیره به منظور تشخیص و رسیدگی سریع تر به پرونده‌های ضروری‌ و مهم تر اشاره نمود.
هوش مصنوعی می‌تواند با بررسی هزاران پرونده اجرای احکام گذشته موانع اجرای احکام را استخراج کرده و با ارائه آن به اندیشمندان و حقوقدانان آنها را در ارائه راهکارهای حل این موانع به دستگاه قضایی یاری دهد. هوش مصنوعی همچنین می‌تواند به عنوان یک بازوی اجرایی در کنار سایر ابزارها نقش آفرینی کند به نحوی که بنا بر تقاضای کاربر خود با اتصال به پایگاه‌های داده‌های دولتی به صورت همزمان از نهادهای مختلف مانند سازمان ثبت اسناد و املاک، سازمان ثبت احوال، بانک مرکزی، سازمان مالیاتی، اداره ثبت شرکت‌ها و پلیس راهور و غیر استعلام بگیرد تا دارایی‌های محکوم علیه را فورا شناسایی

کند و کاری که ممکن است هفته‌ها به طول انجامد در ظرف چند دقیقه انجام شود. همچنین می‌تواند دستور توقیف، رفع توقیف، پلمپ، رفع پلمپ، جلب و منع خروج از کشور را تقاضا پیگیری و صادر نماید.
این سیستم می‌تواند با تجزیه و تحلیل داده‌های ثبت احوال، املاک خودروها، حساب‌های مالی و تراکنش‌های مالی، دارایی‌های پنهان یا جابجا شده محکوم علیه را شناسایی کند و نیز می‌تواند الگوهای مشکوک انتقال اموال مانند معاملات صوری را تشخیص داده و به مسئولان اجرای احکام هشدار دهد.
در پایان بیان این مسئله نیز در خور توجه است وقتی که از خود هوش مصنوعی پرسیده شد چطور می‌تواند به اجرای احکام در ایران کمک کند، ایجاد یک امتیاز اعتباری قضایی را پیشنهاد داد مبنی بر اینکه هوش مصنوعی می‌تواند با تجمیع داده‌های مربوط به محکومیت‌های مالی افراد و سابقه آنها در اجرای احکام یک نمره اعتبار قضایی برای هر فرد یا شرکت محاسبه کند این نمره می‌تواند به عنوان یک ابزار پیشگیرانه عمل کند. افرادی که نمره پایینی دارند در ثبت معاملات ملکی، دریافت وام یا اخذ مجوزهای کسب و کار با محدودیت مواجه می‌شوند و این امر انگیزه زیادی برای اجرای سریع‌تر احکام یجاد می‌کند.
نتیجه‌گیری

در این پژوهش ابتدا تلاش شد به صورت اجمالی و کلی به بررسی اقدامات و تجربیات کشورهای توسعه یافته و پیشرو در تکنولوژی و نحوه به کارگیری ابزارهای هوشمند در نظام‌های قضایی پرداخته شود. همچنین نظرات منتقدان هوش مصنوعی نیز در این کشورها بازتاب داده شد تا با یک نگاه بی‌طرفانه، تصویری صحیح از مزایا و معایب استفاده از دستگاه‌های هوشمند در سیستم های قضایی حال حاضر دنیا ارائه شود و در ادامه راهکارهایی برای به کارگیری ابزارهای نوین و هوشمند در سیستم اجرای احکام قضایی کشور ارائه شد.
با یک نگاه کلی به آثار علمی، جراید و مکتوبات بین المللی در می‌یابیم که موضوع به کارگیری هوش مصنوعی در حوزه اجرای احکام دادگاه‌ها پدیده‌ای نوظهور است و تقریباً هیچ داده و اطلاعاتی در خصوص به کارگیری این ابزار هوشمند در عرصه اجرای آراء قضایی در سطح بین المللی وجود ندارد. بنابراین کشور ما می‌تواند با سرمایه‌گذاری هزینه و وقت، به یک کشور پیشگام و جلودار در زمینه اجرای هوشمند احکام دادگستری تبدیل شده و حرف‌های بسیار زیادی برای گفتن داشته باشد. اما واضح و روشن است پیاده‌سازی و اجرای این طرح با چالش‌های فراوانی همراه خواهد بود. همانطور که می‌دانید اقدامات گسترده خوبی در زمینه به کارگیری

ابزارهای هوشمند در ساختار قضایی جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته است که از جمله می‌توان به سامانه ابلاغ الکترونیکی، سامانه خودکاربری اشخاص حقیقی و حقوقی و برگزاری جلسات آنلاین و مجازی دادگاه‌ها اشاره کرد. اما به کارگیری ابزار هوش مصنوعی در پرونده‌های قضایی و به خصوص در اجرای احکام مشکلات فراوانی را به همراه خواهد داشت. ابتدا باید به این سوال پاسخ داده شود آیا هوش مصنوعی قابل اعتماد است؟
اگر آری تا چه میزان باید به این ابزار اعتماد کرد؟
همچنین تصویب قوانین بالادستی و جامع در خصوص هوش مصنوعی و به کارگیری آن و همچنین تشکیل سازمان هوش مصنوعی و صندوق حمایت آن توسط دولت از مهم‌ترین گام‌های مقدماتی برای به کارگیری این ابزار است. همچنین این امر مستلزم ایجاد یک زیرساخت وسیع و گسترده بوده که از مهمترین آن می‌توان به تکمیل و به راه اندازی شبکه ملی اطلاعات اشاره نمود.
در پایان لازم به ذکر است که امنیت شبکه و در امان بودن اطلاعات حیاتی قضایی، دولتی و عمومی از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و کار قوی و جدی پژوهشگران و متخصصان در این حوزه را می‌طلبد.